Powyższą, jakże prawdziwą, maksymę zawdzięczamy rzymskiemu filozofowi Cyceronowi. W miejscu, w którym przebywamy, bieda – nie tylko w znaczeniu materialnego niedostatku – jest udziałem nas wszystkich. Czy w takim razie mamy tu liczyć na znalezienie prawdziwego przyjaciela?
Zastanawiam się nad tym i najpierw zadaję sobie pytanie, co to właściwie jest prawdziwa przyjaźń. Potrzebuję jakiejś definicji, punktu odniesienia, wzorca do porównania z moją rzeczywistością. W ręce wpadła mi niewielka, ale bardzo pouczająca książeczka autorstwa benedyktyna, ojca Anslema Gruna, traktująca właśnie o przyjaźni. Pozwolę sobie zacytować niektóre ze stwierdzeń ojca Gruna:
„Bez przyjaźni życie staje się puste i pozbawione radości. (…) Ludzie, którzy nie mają przyjaciół, o wiele trudniej znoszą doświadczenia losu”.
„Przyjaciel jest najlepszym terapeutą, w doświadczeniach samotności i zranień. (…) Przyjaciel nie udziela rad. Po prostu jest przy mnie i dla mnie. Słucha mnie, nie oceniając tego co mówię. Mogę mu powiedzieć, co czuję, bez cenzurowania tego, co chcę powiedzieć. Wiem, że nie zrobi z tego użytku. (…) Prawdziwy przyjaciel trwa przy cierpiącym. Przechodzi z nim przez wszystkie trudności i biedy”.
„W anonimowości naszych czasów potrzebujemy miejsc, w których będziemy się czuli bezpiecznie jak w domu. Tam, gdzie są przyjaciele, jest dom”.
„Przyjaciel u boku daje nam siłę, żeby iść dalej, nawet gdy z każdej strony dopadają nas przeciwności”.
Obraz, który maluje ojciec Grun, budzi pragnienie, by zaznać takiej relacji z drugim człowiekiem. Zwłaszcza tutaj, gdzie wszyscy jesteśmy osamotnieni, gdzie nasze więzi z bliskimi „po drugiej stronie” są mocno ograniczone lub nawet zerwane, szukamy wsparcia i zrozumienia u towarzyszy niedoli. Ale czy je znajdujemy?
Moja odpowiedź na to pytanie nie jest szczególnie optymistyczna. Może decyduje o tym specyficzny defekt więziennego środowiska, w każdym razie niesłychanie trudno zdobyć się tu przede wszystkim na otwarcie się przed innymi. Bez otwarcia się nie ma relacji, jednak okazanie zaufania, że ten, kogo wybiorę na powiernika moich problemów, nie wykorzysta tego w najprzewrotniejszy sposób, najczęściej okazuje się skrajną naiwnością. Niestety, znakomita większość osób osadzonych w zakładach karnych przejawia skłonność do manipulacji, a plotka i obmowa święcą triumfy. W takim układzie ciężko o wsparcie – łatwiej o dostarczenie otoczeniu niezdrowej zabawy swoim kosztem.
Najwięcej „przyjaciół” w więzieniu posiada ten, kto ma najzasobniejsze konto, a przy tym hojną rękę. Trafnie ilustrują to kolejne starożytne, lecz wciąż aktualne słowa, zaczerpnięte z Księgi Mądrości Syracha: „Bywa przyjaciel, ale tylko jako towarzysz stołu, nie wytrwa on w dniu twego ucisku” (6,10).
I pisze dalej autor: „Jeśli zaś zostaniesz poniżony, stanie przeciw tobie i skryje się przed twym obliczem” (6,12). To kolejna cecha nagminnie spotykana w więziennym środowisku. Gdy przydarzy ci się niepowodzenie bądź przykrość, „przyjaciele” pierzchają, zamiast cię podtrzymać. Czy to oznacza, że jesteśmy tu skazani na samotne zmaganie się z losem i problemami? Na ogół niestety tak, choć zawsze zdarzają się owe przysłowiowe wyjątki potwierdzające regułę. Moje doświadczenie nie jest w tym względzie jednoznacznie negatywne, aczkolwiek rozczarowania są liczniejsze niż miłe zaskoczenia.
Czy spotkałam za kratami prawdziwego przyjaciela? Być może, ale to pokaże przyszłość. Tak czy owak, polecam jego poszukiwanie, chociaż z konieczną dozą ostrożności i rozwagi. Musimy się uczyć rozpoznawać właściwe osoby i powściągać przemożoną (acz w pełni zrozumiałą) chęć, by już natychmiast poczuć, iż ma się przyjaciela. Wówczas nie spotka nas niemiła niespodzianka. Mimo niesprzyjającego klimatu, nie porzucajmy nadziei, że i w tym miejscu rozkwitnie coś pozytywnego i pięknego, bo „kto nie ma przyjaciela, chodzi po ziemi jak obcy i nie należy do nikogo”.
Zośka
Wesprzyj działania w więzieniach Fundacji Dom Kultury wpłacając 25 zł online: https://platnosci.ngo.pl/c/1991/ lub przelewem na konto Fundacji: 28 1600 1462 1821 2325 1000 0001.
